Мақола пахтадаги табиий нуқсон ҳисобланадиган  пишмаган тола пластигини аниқлаш методикасини  ишлаб чиқишга бағишланган. Мақолада пахтадаги пишмаган тола пластигини технологик жараёнларда тозаланиши деярли ўрганилмаганлиги, уни маълум бир қисми тола таркибида бўлиши кўрсатиб ўтилган.

 Пишмаган тола пластигини аниқлашда пахта ифлослиги ва намлигини эътиборга олиниши, пахтани физик оғирлиги эмас балки, кондицион оғирлиги бўйича ҳисоблаш ишларини олиб бориш кераклиги асосланган. Пахтани кондицион оғирлигини аниқлаш формулалари берилган.

 Мақолада пахтадаги пишмаган тола пластигини аниқлаш методикасини характерловчи асосий кўрсаткичлар намуна олиш тартиби, намуна олиш нуқталари сони, намуна оғирлиги ва тажриба қайталиги белгилаб олиниб, уларни рационал қийматларини аниқлаш бўйича ўтказилган тажриба натижалари келтирилган. Тажриба натижалари статистик қайта ишланиб пишмаган толани асосий сонли статистик характеристикалари жумладан ўртача квадрат чекланиш, квадрат нотекслик, абсолют ва нисбий хатоликлар аниқланган. Намуна олиш нуқталари сони, намуна оғирлиги ва тажриба қайталиги билан абсолют ва нисбий хатоликлар ўртасидаги боғланишлар олинган.

   Тажриба натижалари ва уларни қйта ишлаш кўрсаткичларини таҳлили асосида пахта таркибидаги пишмаган тола миқдорини керакли минимал хатоликни берувчи намуна олиш нуқталари сони, намуна оғирлиги ва тажриба қайталигини рационал қийматлари тавсия этилган.

Maqolada paxtadagi ulyuk miqdorini aniqlash metodikasini ishlab chiqish maqsadi qo‘yilgan. Paxta tozalash korxonalarida ishlab chiqarilayotgan toladagi nuqsonlar tarkibida ulyuk miqdorini ulushi ahamiyatli darajada yuqori bо‘lganligi sababli tola sinfini pasaytirish holatlari mavjudligi kо‘rsatilgan, uni texnologik jarayonlarda tozalash masalasiga e’tibor berish kerakligi ta’kidlangan.Ulyuk miqdorini aniqlashni ilmiy asoslangan metodikasini ishlab chiqish dolzarb masala ekanligi kо‘rsatib о‘tilgan.

Maqolada paxta tarkibidagi ulyukni aniqlash metodikasini asosiy kо‘rsatkichlari namuna olish tartibi, namuna og‘irligi va tajriba qaytaligini aniqlash bо‘yicha tajriba natijalari keltirilgan.

                Tajriba natijalarini matematik-statistik qayta ishlash asosida ulyukni sonli xarakteristkalari, jumladan о‘rtacha kvadrat cheklanish, dispersiya, variatsiya koeffitsiyenti, kvadrat notekislik, absolyut va nisbiy xatoliklar aniqlangan. Namuna olish nuqtalari soni, namuna og‘irligi va tajriba qaytaligi bilan absolyut va nisbiy xatolik о‘rtasidagi bog‘lanishlar olingan.

Paxta tarkibidagi ulyuk miqdorini aniqlashda kerakli ishonchlilik darajasida minium xatolikni kafolatlovchi namuna olish nuqtalari soni, namuna og‘irligi va tajriba qaytаlagini ratsional qiymatlari asoslangan va tavsiya etilgan.