Толадан улюк, майда ва йирик ифлосликларни тола тозалагичгача тозалаш самарадорлигини ошириш учун 5ДП-130 русумли аррали жин конструкциясида аррали цилиндрнинг ишчи камерадан чиққан қисмида арра айланиши бўйлаб 2 дона тозаловчи колосниклар ўрнатилган. Жин конструкциясида толани 2 дона тозаловчи колосникда тозаланиши толадаги  нуқсон ва ифлосликларни камайтиради. Аммо ишчи камерадаги колосникли панжара билан биринчи тозаловчи колосник оралиқ масофасини катта қўйилиши, ушбу зонада толани чиқиндига керагидан ортиқча миқдорда ажралишига олиб келиб, умумий ишлаб чиқарилган тола миқдорига салбий таъсир этган.

Мақолада толанинг чиқиндига қўшилиб кетишини камайтириш мақсадида 20та аррали жинда ўтказилган тадқиқот ишларининг натижалари келтирилган. Тадқиқотларда колосникли панжара билан биринчи ажратувчи колосник оралиқ масофасини 170 мм дан 80 мм гача оралиқларда ўрганилди. Тадқиқот натижаларидан колосникли панжара билан биринчи ажратувчи колосник оралиқ масофаси 110 мм бўлганда чиқиндидаги ифлос аралашмалар миқдори қолган оралиқ масофаларга қараганда энг юқори бўлиб, ўртача 86,4 % ни ташкил этди. Чиқиндига қўшилиб ажралган толанинг миқдори чиқинди массасига нисбатан энг кам бўлиб, ўртача 13,6 % ни ташкил этди. Тозаланган толадаги нуқсонлар ва ифлос аралашмаларнинг массавий улуши энг кам бўлиб, ўртача 3,49 % га тенг бўлди. Буларни инобатга олган ҳолда 110 мм ли оралиқ масофа оптимал катталик деб қабул қилинди.

Аннотация: Ушбу мaқoлaдa тўқимaчилик сaнoaти кoрxoнaлaрининг сaмaрaли фaoлияти нaтижaлaри, улaрнинг истeъмoл тaлaбини ишoнчли бaшoрaт қилиш вa унинг тeз ўзгaрувчaн тaлaб тaркибигa aмaлдa мoслaшиш қoбилияти тaҳлил қилинaди. Oпeрaциoн рeжaлaштириш вa янги юқoри сифaтли мaҳсулoтлaрни ишлaб чиқиш зaрурaти истeъмoлчилaр тaлaблaрининг тoбoрa мурaккaблaшиб бoрaётгaнлиги билaн бoғлиқ. Янги иқтисoдий шaрoитлaрдa енгил сaнoaт кoрxoнaлaри бaрқaрoр ривoжлaнишни oшириш мaқсaдидa ўз ишлaб чиқaришни рeжaлaштиришдa тaлaб тaркибини узлуксиз ўргaниши вa пoтeнциaл бoзoр кўлaмини ҳисoбгa oлгaн ҳoлдa янги турдaги мaҳсулoтлaрни ярaтиши зaрур. Тexник вa тexнoлoгик ривoжлaнишнинг юқoри суръaтлaри истeъмoл тaлaби мaҳсулoтининг тeз янгилaнишигa ёрдaм бeрaди.

Ғaрбнинг eтaкчи фирмaлaрининг экспорт мaҳсулoтлaрини ишлaб чиқaриш тaжрибaси шуни кўрсaтaдики, улaр фaoлиятининг иқтисoдий сaмaрaдoрлиги кўп жиҳaтдaн улaрнинг иннoвaциoн фaoллиги билaн бeлгилaнaди. Шу туфaйли тaшқи муҳитдa зaрур бўлгaн янги турдaги тoвaр вa xизмaтлaр ишлaб чиқилмoқдa. Мaҳсулoтлaрнинг янги турлaригa истeъмoлчи учун муҳим бўлиши мумкин бўлгaн вa унинг ушбу кoрxoнa мaҳсулoтлaригa нисбaтaн aфзaл мунoсaбaтини шaкллaнтириш учун aсoс бўлиб xизмaт қилaдигaн шaкл, тaркиб ёки қaдoқлaш ҳaр қaндaй ўзгaришлaргa учрaгaн мaҳсулoтлaр кирaди. Енгил сaнoaт кoрxoнaлaри тўқимaчилик мaҳсулoтлaрининг янги турлaрини жoрий этишдa ҳaм бoзoр тaлaблaригa, ҳaм мaвжуд тexник вa тexнoлoгик имкoниятлaргa жaвoб бeрaдигaн энг мaқбул ечим тoпишгa ҳaрaкaт қилмoқдa. Шу сaбaбли, eнгил вa тўқимaчилик сaнoaти учун экспорт тoвaрлaрининг янги турлaрини ярaтишдa, бир тoмoндaн, ушбу мoдeлдa иннoвaциялaргa ҳaқиқий ёки пoтeнциaл эҳтиёж зaрур бўлсa, иккинчи тoмoндaн, имкoниятлaр, ғoялaр, иxтирoлaр вa ишлaб чиқaришнинг мaвжудлиги зaрур. Бунгa зaмoнaвий шaрoитдa ҳaр қaндaй мaҳсулoтнинг сaмaрaдoрлиги 70-90%гa унинг истeъмoлчилaрнинг xoҳиш-истaклaригa мoс кeлишининг тўғрилигигa бoғлиқ дeб ҳисoблaйдигaн кўпчилик мутaxaссислaрнинг тaҳлили мисoл бўлa oлaди. [4]

Ushbu maqolada korxonalarda mehnat muhofazasini tashkil etish va operativ boshqaruv tizimi samaradorligini oshirishga innovatsion yondashuv, boshqaruv jarayonining operatsion texnologiyalarini raqamlashtirish, IT axborot texnologiyalarni amaliy dasturini ishlab chiqish hamda sohalarga joriy qilish orqali, mehnat jarayonida xodimlarning sog‘ligi, xavfsizligi hamda ish qobiliyatini tiklashga qaratilgan tadbirlar bo‘yicha qabul qilingan qarorlarni iqtisodiy samaradorligini oshirish imkoni yaratilishi ilmiy asoslab berilgan.

Paxtani jinlash jarayoni paxtani dastlabki ishlashda asosiy rol о‘ynaydi va yakuniy mahsulot sifatini belgilaydi. Jinlash jarayonida paxta xaroratining ahamiyati tolaning fizik xossalariga va uskunalarning ish unumdorligiga ta’siri bilan izohlanadi. Past хaroratlarda paxta xomashyosining jin ishchi kamerasi qismlari bilan ishqalanish koeffitsiyenti ortadi bu esa uskuna samaradorligiga salbiy ta’sir qiladi. Yuqori xaroratda tolalarning chigitdan ajralishi osonlashadi, ammo paxtani ortiqcha qizdirish tola strukturasining buzilishiga olib kelishi mumkin. Ushbu maqolada paxta haroratining jinlash samaradorligiga ta’siri, shuningdek tola uzunligi va kalta tolalar miqdori kabi parametrlar о‘rganilgan. Tajriba natijalari gistogramma kо‘rinishida keltirilgan bо‘lib, turli xarorat rejimlarining paxta tolasi sifat kо‘rsatkichlariga ta’sirini yaqqol kо‘rsatish imkonini beradi.

Мақолада тавсия этилган пахта регенератори чўткали барабанидан пахта бўлачасини отилиб чиқиши харакат қонунини ифодаловчи тенгламалар келтирилган, уларни аналитик ечимларини тахлилига кўра пахта бўлагини координаталар ўқлари бўйлаб силжиш қонуниятлари аниқланган. Ҳаракат траекториялари графиклари таҳлилига асосан тавсия параметрлари аниқланган.

Регенерациялаш жараёнида чўткали барабандан отилиб чиқаётган пахта бўлагининг массаси қанча катта бўлса, марказдан қочма куч шунча кўпаяди, траектория қисқа бўлади. Жумладан, пахта бўлагининг массаси 0,15·гр бўлганда унинг ҳаракат траекторияси узун бўлиб, чизиқли қонуниятда бўлади. Траекторияни йўналтиргичнинг бошланғич қисми билан узунлиги координаталари X = 24,1 мм ва Υ = 28,9 мм бўлса, ўрта қисмида X = 27,5·мм, Υ = 31,9·мм бўлади. Шунингдек, пахта бўлаги массаси 38·гр бўлганида, унинг ҳаракат траекторияси қисқа бўлиб, координаталари бошланғич зонада X = 6,3 мм ва Υ = 28,1·мм ҳамда йўналтиргич ўртасида X = 13,3·мм ва Υ = 37,7·мм га тенг бўлади. Таъкидлаш керакки, 90% пахта бўлаклари массаси 0,18÷0,22·гр дан ошмайди. Бунда пахта бўлагини энг мақбул траекторияларига кўра координаталари X= 18÷22·мм ва Y= 33,5÷36·мм оралиғида бўлиши тавсия этилади.

Мақола пахтадаги табиий нуқсон ҳисобланадиган  пишмаган тола пластигини аниқлаш методикасини  ишлаб чиқишга бағишланган. Мақолада пахтадаги пишмаган тола пластигини технологик жараёнларда тозаланиши деярли ўрганилмаганлиги, уни маълум бир қисми тола таркибида бўлиши кўрсатиб ўтилган.

 Пишмаган тола пластигини аниқлашда пахта ифлослиги ва намлигини эътиборга олиниши, пахтани физик оғирлиги эмас балки, кондицион оғирлиги бўйича ҳисоблаш ишларини олиб бориш кераклиги асосланган. Пахтани кондицион оғирлигини аниқлаш формулалари берилган.

 Мақолада пахтадаги пишмаган тола пластигини аниқлаш методикасини характерловчи асосий кўрсаткичлар намуна олиш тартиби, намуна олиш нуқталари сони, намуна оғирлиги ва тажриба қайталиги белгилаб олиниб, уларни рационал қийматларини аниқлаш бўйича ўтказилган тажриба натижалари келтирилган. Тажриба натижалари статистик қайта ишланиб пишмаган толани асосий сонли статистик характеристикалари жумладан ўртача квадрат чекланиш, квадрат нотекслик, абсолют ва нисбий хатоликлар аниқланган. Намуна олиш нуқталари сони, намуна оғирлиги ва тажриба қайталиги билан абсолют ва нисбий хатоликлар ўртасидаги боғланишлар олинган.

   Тажриба натижалари ва уларни қйта ишлаш кўрсаткичларини таҳлили асосида пахта таркибидаги пишмаган тола миқдорини керакли минимал хатоликни берувчи намуна олиш нуқталари сони, намуна оғирлиги ва тажриба қайталигини рационал қийматлари тавсия этилган.